Cyfryzacja rolnictwa w Unii Europejskiej: wstępne wnioski z badań kontekstu polityk WPR

Polska musi „gonić” czołówkę Europy w zakresie cyfryzacji rolnictwa (Belgia (Flandria), Łotwa, Słowenia, Hiszpania, Holandia.) Taki jest wniosek wstępnej analizy polityk kształtujących cyfryzację rolnictwa w 13 krajach Unii Europejskiej. Badania przeprowadzono w ramach projektu CODECS. Wstępne wyniki przedstawiono w raporcie pt. Policy environments. Badania bazowały na wywiadach z decydentami, w tym też w Polsce, analizie krajowych Planów Strategicznych WPR oraz przeglądzie wcześniejszych projektów badawczych UE.  

Cyfryzacja rolnictwa w Polsce na tle innych państw UE wyróżnia szybki postęp po pandemii COVID-19, m.in. dzięki programowi „Rolnictwo 4.0”. Brakuje jednak spójnej strategii cyfryzacji rolnictwa, co utrudnia spójne wdrażanie rozwiązań.  „Cyfryzacja jest priorytetem, ale wyzwaniem jest wyrównanie kompetencji cyfrowych wśród zróżnicowanych gospodarstw rolnych” – stwierdził jeden z respondentów z Polski.

Autorzy badań zdefiniowali cyfryzację rolnictwa jako proces wieloetapowy, obejmujący początkowe wykorzystanie technologii, ich zaawansowaną integrację oraz pełne wdrożenie inteligentnego rolnictwa. Polityka cyfryzacji rolnictwa to zestaw działań legislacyjnych, finansowych i edukacyjnych wspierających ten proces, zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju i strategią UE.

„Cyfryzacja musi pomagać rolnikom działać lepiej, nie tylko monitorować ich działania” – zauważył jeden z respondentów.

Według autorów, cyfryzacja rolnictwa w UE to proces wymagający dostosowanych polityk, które uwzględniają różnorodność gospodarstw, poziom kompetencji cyfrowych oraz dostępność infrastruktury. Polityki UE powinny wspierać interoperacyjność, dostępność danych i zaufanie do technologii. Zauważają, że w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (CAP) na lata 2023–2027 po raz pierwszy państwa członkowskie zostały zobowiązane do opracowania strategii cyfryzacji rolnictwa. Zaleca się większy nacisk na małe gospodarstwa rolne, które są często wykluczone z mechanizmów wsparcia. Takie wykluczenie pogłębia nierówności w dostępie do technologii.

Raport CODECS podkreśla rosnące znaczenie cyfryzacji dla rozwoju lokalnych rynków żywnościowych. Cyfryzacja potencjalnie obniża koszty transakcyjne, zwiększa przejrzystość relacji między producentami a konsumentami oraz wspiera rozwój e-commerce oraz nowatorskich rozwiązań w zakresie logistyki i komunikacji. Polityki cyfryzacji w różnych obszarach działalności państwa powinny uwzględniać specyfikę małych gospodarstw rolnych, dla których klucz do sukcesu polega na sprawniejszej współpracy z innymi rolnikami i przetwórcami oraz konsumentami, samorządami oraz innymi uczestnikami rynków żywnościowych.

„Nowatorskie systemy płatności elektronicznych i e-commerce umożliwiają rolnikom z małych gospodarstw rolnych rozwijać sprzedaż bezpośrednią w zupełnie nowej formule. Wymaga to by polityki cyfryzacji uwzględniały i zachęcały do wykorzystania tych nowych możliwości” stwierdził jeden z respondentów.

Raport CODECS to dopiero wstępne rozeznanie jak polityki kształtują cyfryzację rolnictwa. W kolejnych miesiącach planowane są dalsze wywiady, także z rolnikami i dostawcami technologii. Dla Żywego Laboratorium APPETIT to szansa włączenia się w europejski dialog o cyfryzacji rolnictwa i pokazać, jak przyspieszone cyfryzacji może zwiększyć skalę i zasięg lokalnych rynków dla żywności produkowanej lokalnie.